ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΞΕΡΙΖΩΣΑΜΕ ! 

Μετά την διάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, ένα σημαντικό μέρος του Ελληνισμού διαφυλάχθηκε στα βόρεια της Μικράς Ασίας, στον Πόντο. Οι Έλληνες του Πόντου αποτελούσαν το πιο αποκομμένο κομμάτι του Ελληνισμού μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία, αφού ζούσαν σε μία περιοχή φτωχή, χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κεντρική διοίκηση. Παρ’όλα αυτά, οι Πόντιοι κατόρθωσαν να διατηρήσουν την γλώσσα και την θρησκεία τους, απέκτησαν κυρίαρχη οικονομική θέση στα αστικά κέντρα της περιοχής, επεκτάθηκαν στις περιοχές του Καυκάσου και της Κριμαίας και ανέπτυξαν μια σημαντική εκπαιδευτική δραστηριότητα. 

Το 1865 οι Έλληνες του Πόντου ανέρχονταν σε 265.000, οι οποίοι κατοικούσαν κυρίως στα αστικά κέντρα της περιοχής : Σινώπη, Αμάσεια, Τραπεζούντα, Σαμψούντα, Λαζική, Αργυρούπολη, Σεβάστεια, Τοκάτη και Νικόπολη. Στην περιοχή του Πόντου υπήρχαν 100 ελληνικά σχολεία, ενώ μετά την κατάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας το 1919, τα σχολεία υπολογίζονταν σε 1401 όπου φοιτούσαν 86.000 μαθητές, με πιο φημισμένο το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας. Οι Πόντιοι διέθεταν τυπογραφείο, εφημερίδες, περιοδικά, λέσχες και θέατρα, και έκαναν έτσι αισθητό το υψηλό τους πνευματικό επίπεδο και το εθνικό τους φρόνημα. 

Το 1915, όταν όλα τα Ευρωπαϊκά κράτη είχαν εμπλακεί στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπήρξε μία χρονιά ορόσημο για τον Ποντιακό Ελληνισμό, καθώς οι Τούρκοι εκπόνησαν ένα σχέδιο εξόντωσης των χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας. Τον Ιούνιο πραγματοποιήθηκε η εξορία και σφαγή των Αρμενίων, ενώ αρχίζουν οι πρώτες βιαιοπραγίες εναντίον του ποντιακού στοιχείου. «Άμεση εξόντωση μόνο των ανδρών που κατοικούν στις πόλεις, ηλικίας 16-60 ετών και εξορία όλων των ανδρών και γυναικόπαιδων στα ενδότερα της Ανατολής, με πρόγραμμα σφαγής και εξόντωσης», ήταν το σχέδιο που εκπονήθηκε τον Δεκέμβριο του 1916 από τους Τούρκους στρατηγούς Εμβέρ και Ταλάτ. 

Το σχέδιο ξεκίνησε στις περιοχές Σαμψούντας και Πάφρας, ενώ η Τραπεζούντα είχε αρχικά γλιτώσει διότι είχε καταληφθεί τον Απρίλιο του 1916 από τον Ρωσικό στρατό. Όταν όμως οι Ρώσοι έφυγαν από την πόλη δύο χρόνια αργότερα, ο μισός ποντιακός πληθυσμός εγκατέλειψε τις εστίες του, για να γλιτώσει την σφαγή από τους Τούρκους και ακολούθησε τον Ρωσικό στρατό. Οι περισσότεροι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στον Καύκασο και στα παράλια της Γεωργίας. 

Με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Πόντιοι πίστεψαν πως τα δεινά τους θα έφθαναν σε ένα τέρμα, αλλά οι ελπίδες τους διαψεύστηκαν. Οι εκκλήσεις τους για να συμπεριληφθούν στο ελληνικό κράτος δεν εισακούσθηκαν, αφού ο Ελευθέριος Βενιζέλος θεωρούσε ότι ο Πόντος ήταν πολύ απομακρυσμένος, και δεν ήταν δυνατή η υπεράσπισή του από τις τουρκικές επιδρομές. Σε αντάλλαγμα, πρότεινε να προχωρήσουν οι Πόντιοι στην δημιουργία μιας ομοσπονδίας με τους Αρμενίους και έτσι τον Ιανουάριο του 1920 δημιουργήθηκε το Ποντοαρμενικό κράτος. Όμως με την ήττα του Αρμενικού στρατού το 1920 στο Ερζερούμ από τις δυνάμεις του Κεμάλ, οι Αρμένιοι συνθηκολόγησαν και οι Πόντιοι έμειναν παντελώς αβοήθητοι. 

Από τότε και μέχρι τον Αύγουστο του 1922, ο Κεμάλ Ατατούρκ, έχοντας εκκαθαρίσει τα δευτερεύοντα μέτωπα στην Μικρά Ασία, προχώρησε ανενόχλητος στην σταδιακή εξόντωση του Ποντιακού Ελληνισμού. Πόλεις και χωριά κάηκαν, οι κάτοικοι σφάχτηκαν, ατιμάστηκαν, εξορίστηκαν και όσοι συνελήφθησαν, προωθήθηκαν στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας. 

Στο διάστημα 1914-1922, εξοντώθηκαν 200.000 Πόντιοι, ενώ τον Οκτώβριο του 1922, με την μεσολάβηση των συμμαχικών δυνάμεων συμφωνήθηκε να μεταφερθούν οι επιζώντες πρώτα στην Κωνσταντινούπολη και από εκεί στην Ελλάδα. Περίπου 1.220.000 πρόσφυγες δέχθηκε η Ελλάδα την δεκαετία του 1920, από τους οποίους 400.000 εγκαταστάθηκαν στην Βόρεια Ελλάδα, αλλά και στην Αθήνα. 

Παρά τα προβλήματα που δημιουργεί η προσφυγιά, οι Έλληνες του Πόντου, κατάφεραν να ριζώσουν τελικά στην νέα τους πατρίδα και να δώσουν νέα πνοή στον εθνολογικό και οικονομικό τομέα. 

«Επιτέλους τους ξεριζώσαμε…», ήταν τα λόγια του Κεμάλ Ατατούρκ, στις 13 Αυγούστου 1923, όταν κατάφερε να ολοκληρώσει το σχέδιο της γενοκτονίας ενός ολόκληρου, υπερήφανου λαού. 

Μια ολόκληρη περιοχή έσβησε βίαια και άδικα από τον παγκόσμιο χάρτη. Η Ελλάδα πόνεσε για άλλη μία φορά. Ταπεινώθηκε, αφού της απόκοψαν ακόμη ένα κομμάτι της, αλλά δεν έχασε την αξιοπρέπειά της. 

Μια ελληνική περιοχή εξαφανίστηκε, αλλά δεν έσβησε ποτέ από τις καρδιές των ηρωικών Ποντίων, αυτών που σφαγιάστηκαν για την ιδέα της Ελλάδας, αυτών που χάθηκαν στα βάθη της Ανατολής, και τέλος των προσφύγων που έφθασαν στην Ελλάδα για να μεταλαμπαδεύσουν το μήνυμα : «Μας ξερίζωσαν με τα σπαθιά. Δεν μας νίκησαν. Το βλέμμα μας και η καρδιά μας είναι πάντα στον Πόντο».